Inleiding
Voor u ligt de laatste begroting van deze bestuursperiode. Ons college levert hiermee het gemeentelijk huishoudboekje netjes op voor de volgende bestuursperiode. Tegelijkertijd gaan we in de laatste maanden niet op onze handen zitten. We blijven gedreven om impact te realiseren voor onze inwoners, ondernemers, studenten en bezoekers. Gezien de grote opgaven en de blijvende onzekerheid en maatschappelijke dynamiek, kunnen we het ons ook niet permitteren om achterover te leunen. En dus pakken we door op de ambities en afspraken uit ons bestuursakkoord en blijven we werken aan een mooie, aangename en toekomstbestendige gemeente.
Huishoudboekje op orde
Ten opzichte van de voorjaarsnota hebben we nu meer duidelijkheid vanuit het rijk en is de dreiging van het ‘ravijnjaar’ in 2026 – voor nu – afgewend. Mede omdat we telkens geanticipeerd hebben en in deze bestuursperiode een solide financieel beleid hebben gevoerd, ontstaat er ruimte. Daarmee kunnen we een sluitende meerjarenbegroting voorleggen en creëren we financiële ruimte voor de nieuwe raad. De onzekerheid vanuit het rijk op de gemeentefinanciën na 2026 is echter nog niet weg. De maatschappelijke, economische en (geo-)politieke dynamiek maakt dat we continue scherp moeten zijn op welke nieuwe opgaven of kansen zich voordoen. Het zal een blijvende opgave zijn om ons financieel beleid solide, maar ook wendbaar in te richten. Met uw raad zetten we in op ‘wendbaar begroten’, vertrekkend vanuit meer inzicht in de financiële begroting. Daarmee brengen we de raad tijdig in positie, als we in de toekomst voor (majeure) financiële keuzes komen te staan.
Afronden en doorpakken op uitvoering bestuursakkoord
In het laatste deel van deze bestuursperiode ronden we enkele mijlpalen af uit ons bestuursakkoord. Onder andere komen we met raadsvoorstellen over de opwek van duurzame energie in zonnevelden, de volgende stap voor het Innovatiekwartier Den Bosch en we komen met een participatievisie. We pakken door op recente besluiten van uw raad op bijvoorbeeld het themajaar 2029 en diversiteit en inclusie. Op dit moment loopt een onderzoek naar het slavernijverleden. De uitkomsten van dit onderzoek zijn mogelijk de basis voor vervolgstappen met eventuele financiële consequenties. We nemen uw raad uiteraard mee in mogelijke vervolgstappen. En natuurlijk blijven we uitvoering geven aan de ingezette lijnen voor voldoende en betaalbare woningbouw, gelijke kansen, sociale structuur, een toekomstbestendige zorg voor jong en oud en een groene en duurzame leefomgeving.
Pro-actief inspelen op de toekomst
In deze begroting zijn de voornemens uit de Voorjaarsnota financieel vertaald. Uitgangspunt daarin was dat we ons op grote, langjarige opgaven geen stilstand kunnen veroorloven. En dus waren een aantal toekomstgerichte investeringen opgenomen, die ervoor zorgen dat ‘de motor’ kan blijven draaien. Zo maakten we in de Voorjaarsnota al budget vrij voor de aanpak natuurversterkend ontwikkelen. Een passieve houding op het stikstofdossier kunnen wij ons niet veroorloven. We willen – met provincie en rijk – naar doorbraken ten behoeve van woningbouw, bedrijven, voorzieningen en andere ontwikkelingen. In lijn met het raadsbesluit uit december vorig jaar, maakten we ruimte om de kwaliteitsverbetering van de Brede Binnenstad te versnellen en integraal op te pakken. Ook hebben we de realisatie van het Integraal Huisvestingsplan op onderwijs (IHP) geborgd voor de langere termijn.
Aanvullend maken we met deze begroting ruimte om de subsidie aan JADS te continueren. We zetten in op een schaalsprong van JADS en een structurele bijdrage aan ons data-ecosysteem, in het bijzonder een impuls voor het Innovatiekwartier Den Bosch (IKDB).
Verder stellen we een fonds ‘verduurzaming maatschappelijk vastgoed’ in. Daarmee zijn we in staat om als gemeente direct bij te dragen aan onze duurzaamheidsdoelen en maken we onze gebouwen toegankelijker en meer bij de tijd. Het Groot Tuighuis heeft laten zien dat we hiermee ook een enorme kwaliteitsimpuls kunnen geven aan ons vastgoed.
We investeren ook in een robuuste bedrijfsvoering in onze gemeentelijke organisatie. ’s-Hertogenbosch groeit en de gemeentelijke organisatie past zich daarop aan. We zetten daarom in op een systematiek die de omvang van de bedrijfsvoering mee laat bewegen met de omvang van de organisatie. Hiermee houden we de bedrijfsvoering toekomstbestendig. Onze bedrijfsvoering heeft nu nog onvoldoende meebewogen.
Tot slot storten we met deze begroting opnieuw een fors bedrag in ons Structuurfonds. De groei en toekomstbestendigheid van onze gemeente – en de bijbehorende noodzakelijke investeringskracht in strategische projecten van bovenstedelijk belang – vragen daarom. Hoewel we op dit moment alle projecten kunnen dekken en het Structuurfonds veel steviger achterlaten dan bij aanvang van deze periode, moeten we ook constateren dat het in de toekomst niet genoeg zal zijn. Nu al zien we dat voor bijvoorbeeld de opwaardering van het station en de rondweg Groote Wielen meer geld nodig zal zijn. Daarbij blijft het van belang om te zoeken naar co-financiering en samenwerking met relevante partners. De extra inzet op lobby en partnerschap in deze bestuursperiode heeft laten zien dat dit haar vruchten afwerpt. Denk aan de forse rijksbijdragen die we al ontvingen voor zowel verstedelijking, bereikbaarheid als ‘groen’ en ‘blauw’ in de Spoorzone, maar bijvoorbeeld ook voor de ontwikkeling rond Station Oost en de Groote Wielen. Partnerschap en co-financiering betekent ook dat we planuitwerking en uitvoering samen moeten oppakken, bijvoorbeeld met het rijk, provincie en private investeerders. We zullen steeds scherper moeten zijn op slimme koppelingen van onze eigen agenda en die van onze partners, inclusief hoe we gezamenlijke sturing en besluitvorming vormgeven.
Samen maken we ’s-Hertogenbosch
Met deze begroting blijven we ook investeren in onze sociale basis. De dynamiek in de samenleving is groot en verschillende ontwikkelingen hebben een grote impact op hoe we samen leven. Of het nu gaat om de impact van vergrijzing, polarisatie, gedaalde vertrouwenscijfers in de politiek of (het maatschappelijke debat over) actuele gebeurtenissen in ’s-Hertogenbosch, Nederland en de wereld. Het werkt – direct of gestaag – door in of we elkaar nog tegenkomen en spreken buiten de eigen directe sociale kring. Hoe we naar elkaar omzien. Hoe we samen leven en werken aan een fijne buurt. We werken daarom aan het structureel versterken van onze sociale basis. Met deze begroting dragen we bijvoorbeeld bij aan de versterking van ontmoetingsplekken, het ondersteunen van vrijwilligers en bewonersinitiatieven, het verder uitvoeren van de beweging #vaniknaarwij, zorgen voor passende ondersteuning voor wie dat nodig heeft en doorbouwen aan stevige netwerken in wijken en buurten. Tegen wie de spelregels van onze samenleving moedwillig overtreedt, zullen we hard blijven optreden.
Tot slot
Met deze begroting nemen we onze verantwoordelijkheid om onze ambities uit het bestuursakkoord waar te maken, actief in te spelen op de toekomst en een stevig financieel fundament te leggen onder de volgende bestuursperiode. En we blijven investeren in onze sociale basis. Een fijn en toekomstbestendig ’s-Hertogenbosch maken we samen met onze inwoners, ondernemers en instellingen. We zijn ervan overtuigd dat we die kracht ook duidelijk gaan terugzien als het Glazen Huis naar ’s-Hertogenbosch komt. We kijken er enorm naar uit dat onze Markt het decor is van nationale saamhorigheid en actie voor het goede doel ‘Spieren voor Spieren’. ’s-Hertogenbosch zal zich een week lang op haar best presenteren aan heel Nederland.