GGD Hart voor Brabant

De GGD Hart van Brabant wijdt een aparte paragraaf in haar begroting aan weerstandsvermogen en risicobeheersing. De belangrijkste risico’s worden vermeld en toegelicht, inclusief een inschatting van het risicobedrag en de kans waarin een risico zich kan voordoen. Vanaf 2022 is er een risicobedrag van € 1,5 miljoen (ondergrens) tot 5,2 miljoen (bovengrens) ingeschat wat door de algemene reserve gedekt zou moeten worden. Het gaat dan met name om:

• Hoge inflatie en koststijgingen verminderen (kans middelgroot- impactgroot € 1,5 miljoen)

De hoge inflatie als gevolg van macro-economische omstandigheden werkte in 2023 door in zeer forse stijgingen van zowel de personele kosten (CAO-stijgingen) als de materiele kosten (aanpassing van nieuwe inkoopcontracten en in de jaarlijkse contractuele prijsaanpassing van lopende afspraken). De GGD wordt via zijn indexeringssystematiek gecompenseerd voor deze loon- en prijsstijgingen en loopt daardoor gelijk met de werkelijke stijging van lonen en prijzen, maar: met een vertraging. Het verschil tussen de begrote indexering en de werkelijke stijging wordt onder normale omstandigheden opgevangen in de exploitatie of via de algemene reserve maar het verschil was door de bijzondere macro-economische omstandigheden tussen opstellen van de begroting 2023 in 2022 en realisatie in 2023 groot waardoor onze algemene reserve door haar ondergrens zakte. In 2024 is de algemene reserve door een eenmalige aanvullende bijdrage van de gemeenten weer aangevuld tot haar ondergrens. Het risico is in 2024 gedaald, zowel de kans als de impact.

• Informatiebeveiliging onvoldoende op orde (kans groot- impact groot € PM)

Dit risico blijft gelijk. De GGD is steeds  afhankelijker van de IT-infrastructuur. Hiertoe worden maatregelen getroffen om de informatiebeveiliging te verbeteren en informatieveilig gedrag van de collega’s te stimuleren. Tegelijkertijd ziet de GGD ook dat de cyberdreiging steeds groter wordt.

• Onvoldoende binden en boeien van medewerkers (kans groot-impact groot € 0,8 miljoen)

Het risico dat medewerkers op cruciale functies vertrekken. De GGD besteedt aandacht aan opleiding, ontwikkeling en arbeidsomstandigheden. Dit risico blijft gelijk: de risico’s van schaarste op de arbeidsmarkt worden gemitigeerd door te blijven investeren in aantrekkelijk werkgeverschap.

• Voortbestaan van de GGD in de huidige vorm (kans middel groot- impact zeer groot € PM)

De coronacrisis leidt tot andere sturing bij crises (van infectieziekten). Dit risico blijft gelijk. Het risico wordt verminderd door nauwe samenwerking met andere GGD’en en andere organisaties.

• Indexering gemeentelijke bijdrage (kans groot- impact zeer groot € 1,5 miljoen)

Het risico dat een meerderheid van de gemeenten zich niet kan vinden in de afgesproken jaarlijkse indexering gaat van middelgroot naar groot. Vooruitlopend op de signalen rondom de gemeentelijke financiën in 2026 (het zogenaamde ravijnjaar) bestaat het risico dat gemeenten vragen de inwonerbijdrage 2025 als uitgangspunt te hanteren voor 2026 en loon- en prijscompensatie op te vangen in de eigen begroting middels ombuigingen. Jaarlijkse indexering van de gemeentelijke bijdrage is juist nodig om de autonome loon- en prijsstijgingen op te vangen, die het gevolg zijn van kostenstijgingen waar de GGD mee geconfronteerd wordt als gevolg van bijv. CAO-stijgingen en prijsstijgingen van inkoop van goederen en diensten. Er wordt door de GGD al bezuinigd door een ombuiging binnen de eigen begroting vanwege stijging van kosten als gevolg van onderhoud aan het functieboek: de ongedekte kosten waren 3% van de begroting, afgezet tegen de personele lasten stijgen de kosten zelfs met 5%. Daarvoor is nu juist het programma Transitie Toekomstbestendige GGD ‘Financieel Fit en Gezond’ gestart om deze structurele kostenstijging dus niet te verhalen bij de gemeenten. De GGD probeert het risico van nóg een bezuiniging (vanwege ravijnjaar gemeenten) te verminderen door sterk te ageren tegen een dergelijk voornemen. Mocht dit (dat gemeenten vragen de inwonerbijdrage 2025 als uitgangspunt te hanteren voor 2026 en loon- en prijscompensatie op te vangen in de eigen begroting middels ombuigingen) toch worden overgenomen, dan zal de GGD keuzes moeten voorleggen aan het bestuur voor de taken die hij wel kan blijven uitvoeren (zowel in de basis als in de plus) en zal dit gevolgen hebben voor de dienstverlening.

• Niet in te vullen vacatures (kans groot- impact groot € PM)

Het is soms moeilijk om vacatures in te vullen voor vitale functies, wat kan leiden tot achterstanden in het primaire proces. Ondanks gerichte acties, lukt het de GGD niet altijd vacante vacatures tijdig in te vullen. Dit risico blijft gelijk.

• Hoog ziekteverzuim (kans groot- impact middel groot € 1,1 miljoen)

Dit kan leiden tot achterstanden in en druk op (een deel van de) diensten. Er wordt ingezet op vitaliteit van medewerkers en zo nodig worden doelen bijgesteld.

• Fluctuaties in omzet plustaken (kans groot- impact groot € 1,4 miljoen)

De omzet van plustaken kan veranderen zonder dat de GGD de organisatie hierop tijdig kan aanpassen. Dit risico neemt als gevolg van het Ravijnjaar 2026 toe. De kans wordt groter dat gemeenten nog scherpere keuzes moeten maken over de plustaken die zij afnemen. Omdat pas in de najaarsgesprekken met de gemeenten duidelijk wordt welke plustaken zij het jaar daaropvolgend willen afnemen en er ook gedurende het jaar nog extra plustaken kunnen worden ingekocht door gemeenten is het voor de GGD moeilijk om tijdig bij te sturen. Dit brengt het risico van tijdelijke overformatie en in potentie frictiekosten met zich mee. We proberen dit risico te beperken door actief accountmanagement en door te blijven investeren in de kwaliteit en impact van de plustaken die wij aanbieden.

• Toenemend aantal specifieke uitkeringen en budgetkorting (SPUK’s) (kans groot – impact groot € 1 miljoen)

De GGD heeft ook te maken met een toenemend aantal specifieke uitkeringen en de daaraan gekoppelde verantwoordingslast. Voor een aantal taken gaat het om substantiële bedragen waarbij aanzienlijke inzet wordt gevraagd maar onzeker is of de activiteiten uiteindelijk een structureel karakter krijgen. Te denken valt aan VIP en de Covid-19 vaccinatiecampagne, waar voor de GGD aanzienlijke bedragen mee gemoeid zijn. Dit maakt het voor de GGD risicovol om langlopende verplichtingen aan te gaan en haar bedrijfsvoering hieromtrent duurzaam te organiseren. Er is onzekerheid over continuering van VIP in 2026 als gevolg van aangekondigde bezuinigingen in het regeerakkoord uit 2024. Vanwege arbeidsmarktoverwegingen en goed werkgeverschap is een aantal collega’s een vast contract gegund terwijl financiering mogelijk vervalt. Daarnaast is het een risico in de zin van deskundigheid- en capaciteitsverlies in onze dienstverlening rondom infectieziektebestrijding. Tevens bestaat er een risico van 10% budgetkorting wanneer specifieke uitkeringen overgeheveld zullen worden naar het gemeentefonds, conform het regeerakkoord uit 2024. De Regeling Aanvullende Seksuele Gezondheidszorg is ook een SPUK. Deze bedraagt jaarlijks ca. € 3,0 mln. en is bedoeld om een aantal risicogroepen gratis en, indien gewenst, anonieme aanvullende seksuele gezondheidszorg te bieden. Een budgetkorting van 10% zal erin resulteren dat een deel van de mensen uit deze risicogroepen niet meer terecht kan bij de GGD voor seksuele gezondheidszorg. Dit kan een effect hebben op het aantal SOA’s  en andere risico’s op het gebied van seksualiteit, zoals seksuele grensoverschrijding en ongeplande (tiener)zwangerschappen.

• Planetaire gezondheid (kans groot – impact middel groot € PM)

De WHO noemt klimaatverandering de grootste bedreiging voor de volksgezondheid in de 21ste eeuw. Daarmee is dit voor de GGD als organisatie een relevant en urgent thema. Klimaatverandering brengt grote gezondheidsrisico’s met zich mee. Denk aan hittestress, nieuwe infectieziekten en groter risico op sterfte en schade door natuurrampen. De lijst is oneindig en bevat allerlei thema’s die de kern van het werk van de GGD raken. Maar duurzaamheid biedt ook grote kansen voor de publieke gezondheid. Een duurzame leefstijl bevordert immers de gezondheid. Het betekent meer bewegen, gezonder eten en – op termijn – schonere lucht inademen. Dat bevordert vervolgens ook lekker in je vel zitten, mentaal en fysiek. Ook dit zijn thema’s waar de GGD zich als publieke gezondheidsorganisatie dagelijks voor inzet.

• Uitvoering forensische geneeskunde (kans groot – impact middel groot € 0,8 miljoen)

De taken van de GGD voor forensische geneeskunde bestaan onder andere uit gemeentelijke lijkschouw en medische arrestantenzorg voor de regionale politie-eenheden. Doordat de politie de medische arrestantenzorg gaat aanbesteden, bestaat de kans dat de GGD deze dienstverlening op termijn kwijtraakt aan marktpartijen. In dat geval leidt dit tot een aanzienlijk verlies aan schaalvoordelen en navenante opbrengsten en wordt het zeer uitdagend om de expertise en bemensing voor de gemeentelijke lijkschouw op peil te houden.

Na vaststelling van het jaarverslag en de jaarrekening 2024 is de stand van de reserves:

• Algemene reserve € 1,5 miljoen
• Bestemmingsreserves € 5,7 miljoen

De algemene reserve was in 2023 niet toereikend voor de dekking van de risico’s en andere onverwachte ontwikkelingen. In 2024 is er daarom een incidentele extra gemeentelijke bijdrage gedaan om deze aan te vullen tot het minimaal gewenste niveau van € 1,5 miljoen.